Stali czytelnicy naszego bloga doskonale wiedzą, że jest on w całości poświęcony tematyce cukrzycy. A zatem w materiałach naszego autorstwa wielokrotnie pojawiały się wzmianki dotyczące… trzustki. Tymczasem okazuje się, że nawet dla diabetyków, organ ten – a zwłaszcza jego działanie – owiany jest pewną tajemnicą. W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na kilka najczęściej zadawanych pytań i tym samym rozwiać wątpliwości.
Gdzie jest trzustka?
Zanim poruszymy temat działania trzustki oraz jej roli w przebiegu i rozwoju cukrzycy, należy odpowiedzieć na fundamentalne pytanie – gdzie tak właściwie ten organ jest położony?
Trzustka znajduje się w górnej części jamy brzusznej, na wysokości odcinka lędźwiowego. Ulokowana jest za żołądkiem. Ma dość charakterystyczny, wygięty, nieregularny kształt i składa się z dwóch części: głowy (największa część, przylegająca do dwunastnicy) oraz ogona (podłużny element, znajdujący się za śledzioną). Zdrowa trzustka mierzy pomiędzy 12 a 20 centymetrów. Jest zatem mniej więcej wielkości dłoni dorosłego człowieka. Ze względu na swoje położenie, za większymi i znacznie masywniejszymi organami, jest delikatnie spłaszczona. Jej grubość wynosi zaledwie około 2-3 cm. Trzustka jest również stosunkowo lekka. Jej masa to zwykle 70-100 g.
Jak zbudowana jest trzustka?
Trzustka to organ gruczołowaty. Zbudowana jest z pęcherzyków, z których około 80% pełni funkcję zewnątrzwydzielniczą, a pozostałe 20% wewnątrzwydzielniczą. Dodatkowo 2% masy narządu stanowią skupiska komórek dokrewnych, zwane wyspami trzustkowymi. To one produkują insulinę, glukagon, somatostatynę oraz polipeptyd trzustkowy.
Co ciekawe, łączna masa trzustki stanowi zaledwie około 0,1% masy całego ciała. Tymczasem produkuje ona aż 13. razy więcej białek niż znacznie większa i cięższa wątroba. Właśnie dlatego organ ten jest tak ważny dla funkcjonowania całego organizmu.
Rola trzustki
Trzustka stanowi ważną cześć układu pokarmowego. Dzięki funkcji wewnątrzwydzielniczej, wytwarza ona szereg enzymów trawiennych. Co istotne – produkowane są one w formie nieaktywnych proenzymów, które następnie są transportowane poprzez przewody trzustkowe do dwunastnicy. Dopiero tam są aktywowane i zaczynają brać udział w procesie trawienia składników pokarmowych.
Produkowane przez trzustkę enzymy biorą aktywny udział w trawieniu:
• Białek: trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza i elastaza;
• Tłuszczów: lipaza, fosfolipaza i esterazy;
• Cukrów: α-amylaza, rybonukleaza, dezoksyrybonukleaza i insulina.
Choroby trzustki
Zdecydowana większość osób, gdy słyszy o chorobach trzustki natychmiast łączy je z cukrzycą. To poprawne skojarzenie, ale jednocześnie duże uproszczenie.
Do najczęstszych chorób trzustki należą przede wszystkim zapalenia. Wyróżniamy trzy odmiany tego schorzenia:
1. Ostre zapalenie trzustki
2. Przewlekłe zapalenie trzustki
3. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki
Jest wiele czynników, które w efekcie mogą doprowadzać do stanów zapalnych. Należą do nich: nadmierne spożywanie alkoholu, urazy, infekcje bakteryjne czy kamica pęcherzyka żółciowego.
Tymczasem każdy stan zapalny powoduje aktywację licznych enzymów trawiennych, które ten organ produkuje. Co ważne, jak już było wspomniane wcześniej, trzustka nie jest biologicznie odporna na ich działanie, dlatego dochodzi do uszkodzenia tkanek na poziome komórkowym. Organizm naturalnie odbudowuje organ, jednak zastępuje uszkodzone fragmenty tkanką łączną, tym samy ograniczając zdolność trzustki do produkcji enzymów i hormonów.
Jednorazowe zapalenie nie jest w stanie uszkodzić trzustki na tyle, aby przestała spełniać swoją rolę w organizmie. Problem pojawia się jednak gdy stany zapalne nawracają. Duża ilość tkanki łącznej może doprowadzić do jej niewydolności, a nawet martwicy. Ona z kolei przenosić się może na inne organy w obrębie jamy brzusznej. Dlatego tak ważne jest podjęcie szybkiej i właściwej terapii w przypadku autoimmunologicznego zapalenia trzustki.
Inną bardzo poważną chorobą jest rak trzustki. Zagadnienie to jest jednak na tyle szerokie, że wymaga oddzielnego materiału.
Trzustka u osób chorych na cukrzycę
W przypadku osób cierpiących na cukrzycę, możemy mówić o jakimś stopniu niewydolności trzustki. Typ 1 oznacza, że komórki wysp trzustkowych zostały uszkodzone. Najczęściej dochodzi do tego na skutek działania układu immunologicznego. Sprawia to, że insulina w ogóle nie jest produkowana.
W typie 2 insulina nadal jest produkowana z tym, że w zbyt małych ilościach. Dokładny mechanizm działania tej choroby opisujemy tutaj.
O typie 3 też kiedyś pisaliśmy. Artykuł dostępny jest tu. Jednak w skrócie – najczęściej powstaje ona w wyniku powikłań chorób trzustki. Podobnie jak w przypadku typu 2., organ nie produkuje wystarczającej ilości insuliny z tym, że spowodowane jest to jej uszkodzeniem.
Mały, ale ważny organ!
Trzustka to stosunkowo niewielki organ, który w naszym organizmie odgrywa bardzo ważną rolę. Tymczasem większość osób kojarzy ją wyłącznie z produkcją insuliny. Takie myślenie nie jest bezpodstawne, ale jednak mocno uogólniające. Wszelkie choroby trzustki mogą mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Dlatego nie wolno ich ignorować.
